Als mensen een Spel spelen
Buig het gesprek om naar een positieve outcome
De Drama-driehoek is een diagram uit de Transactionele Analyse. Het illustreert hoe in een interactie personen een van de scriptmatige rollen op zich kunnen nemen en daartussen bewegen. Deze interactie ontstaat meestal onbewust en kent zijn wortels in patronen vanuit het verleden. Deze theorie helpt je inzicht te geven in een gesprek, dat niet lekker loopt. Vooral als je merkt, dat jij of jouw gesprekspartner in herhaling vallen en elkaar negatief beïnvloeden. Het voelt aan alsof je beiden in een wellis-niets spelletje bent beland met slechte afloop, daarom spreekt men in de Transactionele Analyse ook wel van een Spel. Door de negatieve rollen te (h)erkennen kun je samen het gesprek ombuigen naar een positieve afloop – dan werken we naar de Winnaars-driehoek. Vaak hoeft er maar een in de interactie te veranderen om een andere outcome te bewerkstelligen.
Er zijn drie rollen;
Aanklager / Assertieve positie
haalt andere mensen naar beneden en kleineert.
onderliggend behoefte is begrip
kwaliteit is grenzen stellen
positief gedrag – oordeelt niet, kent eigen gevoelens en behoeften
Redder / Zorgende positie
gedraagt zichzelf superieur tegenover anderen.
onderliggende behoefte is waardering
kwaliteit is zorg voor de ander
positieve gedrag – helpt indien gevraagd
Slachtoffer / Kwetsbare positie
zoekt een Redder die de verantwoordelijkheid overneemt en/of een Aanklager die met hem solt
behoefte aan steun, met behoud van autonomie
kwaliteit is kwetsbaar kunnen opstellen
positief gedrag – deelt echte gevoelens, neemt passende eigen verantwoordelijkheid
De rollen komen in de praktijk in subtiele vorm voor in bijvoorbeeld een persoonlijk ontwikkel gesprek: De leidinggevende ziet de projectleider zwoegen met zijn team; hij loopt achter op schema en de teamleden kijken wat zuur. In de hectiek van alledag besluit de leidinggevende de projectleider een handje te helpen. Hij trommelt het team bij elkaar en begint met een peptalk en het aanscherpen van de samenwerking (redder rol). Hij denkt hiermee een goede daad te verrichten. De projectleider is echter niet blij met deze actie, raakt onzeker over zijn positie en trekt zich terug (slachtoffer rol) of bekritiseert de gang van zake en gaat in de weerstand (aanklager rol).
De zorg van de redder wordt in dit voorbeeld niet in dank afgenomen, omdat hij gehandeld heeft uit een superieure rol. Hiermee passeert hij de projectleider. Beter is het om de projectleider bij zich te roepen, zijn zorg uit te spreken en vragen of hij kan helpen. Zo heeft de projectleider de kans om vanuit zijn positieve gedrag te reageren. Daarbij is het van belang dat er gecoacht wordt vanuit gelijkwaardigheid en respect voor persoonlijke stijl.
Bron: Passe-partout, Veenbaas e.a.
Tekening: BeMotion trainer Joel Mooij
Meer weten? Vraag of kijk naar onze training GRIP op het gesprek.